Zo kies je een goede vijzel & stamper
- Kies een vijzel van graniet of marmer voor het beste resultaat
- Kies een model van 14 tot 18 cm voor het vermalen van meerdere ingrediënten
- Kies bij een vijzel van graniet voor een ongepolijste, ruwe buitenkant
- Kies een zwaarder model (2+ kg) zodat deze niet verplaatst tijdens het vermalen
- De stamper moet ruimte bieden voor je hand & ruimte over hebben voor het malen
Top 8 beste vijzels & stampers
Onze keuze voor een marmeren vijzel met een gladde binnenkant. De houten stamper is lichter in gewicht, maakt minder geluid tijdens het stampen en mixen & is eenvoudig te reinigen. Hoger in prijs dan andere modellen, maar onze voorkeur voor de serieuze hobbykok. Verkrijgbaar tot 20 cm in diameter.
Zeer populair dankzij de goede prijs-kwaliteitverhouding en de ruime diameter van 17 cm (12cm aan de binnenzijde). De buitenkant is zorgvuldig gepolijst, waar de binnenkant van het graniet juist onafgewerkt en ruw is voor een goed resultaat.
Wat een ontdekking, want hiermee houd ik al mijn kruiden vers voor wanneer het recept erom vraagt. Deze box houdt je kruiden vers voor een paar weken, is gemakkelijk te gebruiken en schoon te maken. Erg fijn zijn de verdelers zodat je verschillende kruiden in kwijt kan. Ik raad het zeker aan, ook als je geen vijzel hebt maar thuis een kruidenpot of kruidentuintje. Ook is het een geweldig cadeau voor beginnende koks.
Waar let je op bij het kopen van een vijzel en stamper?
Bij de aankoop van een nieuwe vijzel zijn er drie belangrijke aspecten om rekening mee te houden. De grootte, de vorm en het materiaal van zowel de vijzel als de stamper spelen een belangrijke rol bij het maken van een keuze. In het kort voor de meeste consumenten geldt: kies een model van 14 tot 18 cm gemaakt van graniet met een ongepolijste binnenkant.
Wat is het beste materiaal voor een vijzel?
We raden aan om te kiezen voor een vijzel en stamper die alle twee zijn vervaardigd van graniet of marmer – dit is de beste keuze voor de meeste consumenten. Het materiaal en de textuur bepalen mede hoe goed je ingrediënten fijn kan stampen. Deze stenen exemplaren gebruiken dan ook hun zware gewicht (van zowel de stamper als de vijzel) om de ingrediënten te vermalen en zijn in staat om jarenlang te worden gebruikt zonder dat ze telkens moeten worden vervangen.
Een bijkomend voordeel van marmeren en granieten vijzels is dat deze erg eenvoudig te reinigen zijn met de handwas. We raden af om deze constant in de vaatwasser te reinigen, dit kan van slechte invloed zijn op de ruwe binnenkant.
Vijzels van zachtere materialen zoals hout en keramiek raden we af voor het vermalen van vochtige en verse ingrediënten. Een uitzondering is de Japanse versie, de suribachi, een juist wat dunnere keramische vijzel die zich uitstekend leent voor veel ingrediënten uit de Japanse keuken en enkel wordt gebruikt met een houten stamper. Een model waar bij onderdelen van hout zijn vervaardigd gebruik je voornamelijk voor het vermalen van droge kruiden.
Marmeren of granieten vijzel, wat is beter?
Graniet is veel grover gehouwen dan marmer. Graniet is dan wel perfect voor het (agressief) breken van taaiere ingrediënten, maar de grove binnenzijde bevat veel kleine uitsparingen waar vezelige stukjes zich in kunnen ophopen.
Voor zachtere toepassingen zoals pesto is een model van marmer met een gepolijste binnenkant en een houten stamper dan dus beter geschikt, logischerwijs wordt in Italië deze combinatie vaak gebruikt voor verse pesto.
Liever geen graniet of marmer, dan kies je voor olijfhout. Als zeer hard hout is olijfhout de beste keuze als je kiest voor een houten model. Bovendien heeft olijfhout een hoog natuurlijk oliegehalte, zodat het geen kleuren of geuren van je vermaalde kruiden opneemt.
Wat is het beste formaat vijzel?
Een grotere vijzel is vaak wat handiger dan de kleine modellen. Een vijzel is ideaal voor het mengen van meerdere verse ingrediënten, omdat deze je genoeg werkruimte geeft zonder dat de kruiden uit de binnenkant vliegen tijdens het vermalen. Het probleem van de kleinere modellen is namelijk dat deze vaak te weinig inhoud hebben om voor grotere groepen te gebruiken.
Oh ja, bij de kleinere vijzels van minder dan 14 cm ga je vaak wat minder ‘ruw’ aan het werk, om te voorkomen dat de helft van de kruiden op het werkblad komen tijdens ’t vermalen. Bij de grotere modellen hoef je wat minder delicaat aan het werk te gaan tijdens het malen zonder dat de kruiden om je heen vliegen.
Een kleiner model kan wel handig zijn als je vaak solo of voor z’n tweeën aan het koken bent, maar ook dan luidt het advies van de expert om te kiezen voor een groter model. Een groter model is stukken beter voor het maken van o.a. guacamole, pesto en hummus.
Let op: bij de afmeting verwijzen de meeste fabrikanten naar de diameter van rand tot rand, de diameter van de binnenkant is daardoor vaak minder groot. Om deze reden raden we aan om te kiezen voor een model van minimaal 14 cm, maar onze voorkeur gaat uit naar 18 cm.
Stamper is net zo essentieel als de vijzel
De vijzel gebruik je met een stamper en ook hier is het belangrijk om op een paar dingen te letten. Afhankelijk van het materiaal van de vijzel, wordt de keuze voor de stamper ook bepaald. Kies je voor graniet met een ruwe binnenkant, dan zal gebruik je ook een stamper van graniet waarvan de punt ruw en onafgewerkt is. Hetzelfde geldt voor marmer met een onbewerkte binnenkant en dus ook onbewerkte punt van de stamper, ook van marmer.
Kies je echter voor de Italiaanse marmeren variant, dan wordt deze vaak geleverd met een stamper van olijfhout. Deze is in combinatie met de gepolijste binnenkant perfect voor het maken van pesto, maar presteert ook goed voor pittige Thaise curries met pepers of het maken van je eigen kruidenmixen.
De houten stamper gebruik je helaas niet in een vijzel waarvan de binnenkant onbewerkt is (zoals de meeste granieten modellen), dit is namelijk binnen de kortste keren funest voor het hout van de stamper.
Het gebruik van de vijzel
Hoewel de vijzel de reputatie heeft een verouderd en inefficiënt te zijn, maar dit ingenieuze stuk keukengerei speelt al millennia lang een belangrijke rol voor het bereiden van voedsel. Niets is dan ook minder waar, want is een uniek stuk keukengerei waarmee je ingrediënten écht fijn mee stampt en de aroma’s zich ook goed mengen.
De elektronische tegenhangers zoals food processors, keukenmachines en blenders bereiken simpelweg niet hetzelfde resultaat. Deze machines hakken en snijden de ingrediënten tot kleine stukjes, waar je de vijzel echt de aroma’s laat vrijkomen tijdens het maalproces. Dus zelf pesto, hummus of je eigen kruidenmix maken, dan is de vijzel echt de betere keuze, met uitzondering van elektrische kruidenmolens.
Waarvoor gebruik je een vijzel?
- Pesto & humus: naast traditioneel recept voor een rustieke pesto of humus is een vijzel en stamper de perfecte tool. Beide werden traditioneel met de hand klaargemaakt, wat je ook zeker merkt in het resultaat van de smaak. Zowel huisgemaakte pesto als hummus is onze aanrader om uit te proberen.
- Currypasta: in Thailand wordt de granieten versie veelal gebruikt voor het maken van verschillende soorten currypasta. Je hebt hierdoor de volledige controle over de ingrediënten (en de pittigheid) van de currypasta, hier een toprecept van Miljuschka is het makkelijker dan je denkt. Onze tip, gebruik een pepermolen om de peperkorrels erg fijn te malen.
- Kruidenmix: dit is waar ze echt in uitblinken, het maken van je eigen verse specerij- en kruidenmixen. Een kruidenmix bestaat uit een combinatie van meerdere kruiden en wanneer je deze zelf fijnmaalt merk je dat de aroma’s een stuk sterker zijn dan uit een kruidenmix uit de winkel. Online zijn genoeg recepten te vinden voor de beste kruidenmixen en wat welke ingrediënten hiervoor nodig zijn. Ook makkelijk is natuurlijk op de achterkant kijken van je favoriete kruidenmixen uit de winkel om deze zelf na te bootsen in je vijzel. Met je eigen gelabelde kruidenpotjes kan je ook je kruidenmix goed bewaren (’t liefst in je goed georganiseerde kruidenrekje).
- Guacamole: Ja, ook verse guac maak je hiermee! Kies wel voor een model met een wat grotere inhoud zodat je in een keer een grote batch aan verse guacamole maakt. Traditioneel gezien gebruiken ze in Zuid-Amerikaanse landen, met name Mexico, al zeer lang de traditionele molcajete die gemaakt is van lavasteen i.p.v. graniet. Lekker groot, maar is minder geschikt voor de meeste consumenten. Een groter model standaard vijzel is meer dan genoeg om zelf een grote hoeveelheid guacamole te maken.
Vijzel schoonmaken & onderhouden
Met goed onderhoud is dit typisch keukengerei wat decennia lang mee kan gaan. De schoonmaak van de vijzel is erg belangrijk, zodat je bij het volgende gebruik geen last hebt van overgebleven aroma’s en smaken. Hier een stapsgewijze uitleg voor het schoonmaken granieten en marmeren vijzels, maar hier in het kort de stappen voor ongepolijst graniet.
- Voorspoelen: Spoel na gebruik onmiddellijk af met water om vlekken te beperken.
- Wassen: Was met warm water + milde zeep en gebruik een schone vaatdoek.
- Scrubben: Gebruik een schuursponsje om vastzittend voedsel te verwijderen.
- Afspoelen: Spoel grondig af in warm water om alle zeepresten te verwijderen.
- Afdrogen: Droog beide af met een schoon doek om watervlekken in het graniet te voorkomen.
Een houten vijzel en stamper is echter ’t meest geschikt malen van droge kruiden en ingrediënten, zoals peperkorrels en andere specerijen – een goede keuze dus voor je eigen specerijenmixen.